Η ενέργεια, οι δυνάμεις και η χρήση των διαφόρων λίθων και κρυστάλλων, ήταν η βάση της Αλχημίας. Από τον θεό Ήφαιστο ή τον μυημένο Ορφέα «του πρώτου διδάξαντος περί τούτων», μέχρι σήμερα, όλοι ενδιαφέρονται γι αυτή τη γνώση. Τα διάφορα σπάνια βιβλία, τα Λιθικά, υπάρχουν σε βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο. Οι πέτρες της Βωλάξ βρίσκονται μόνο στην Τήνο...

Προϊόν της ανατολής, που με τις κατακτήσεις του Αλέξανδρου πέρασε στον κόσμο των ελληνιστικών χρόνων, η αλχημία βρήκε γόνιμο έδαφος στην αρχαιότητα, και στη σκέψη των στοχαστών της και στα λαϊκά στρώματα. Εκ των υστέρων, δεν άργησε να αποκτήσει ακόμη αρχαιότερο παρελθόν, μια και πατέρας της θεωρήθηκε ο Ήφαιστος, ο Μέγας Εργάτης.

Στην ελληνική μυθολογία ο Ήφαιστος είναι ο θεός της φωτιάς και της μεταλλουργίας. Γεννήθηκε άσχημος και παραμορφωμένος, τόσο που η ίδια η μητέρα του, η Ήρα, τον πέταξε από τον Όλυμπο από τη ντροπή της. Ο θεός-βρέφος έπεσε στη θάλασσα, όπου τον περισυνέλεξαν η Θέτις και η Ευρυνόμη, οι οποίες τον ανέθρεψαν για εννέα χρόνια. Μόλις μεγάλωσε, ο θεός έστησε αμέσως το πρώτο του σιδηρουργείο στο βυθό του Αιγαίου, σφυρηλατώντας εκεί όμορφα αντικείμενα για τις δύο αυτές θεότητες.

Μια μέρα, η Ήρα, ζηλεύοντας τα κοσμήματα της Θέτιδας, ρώτησε επίμονα τη Νηρηίδα για την προέλευσή τους και, όταν ανακάλυψε ότι τα είχε φιλοτεχνήσει ο γιος που η ίδια είχε περιφρονήσει. Έτσι, πήγε, τον πήρε μαζί της και τον ξανάφερε στο όρος των θεών. Εκεί, του προσέφερε ένα σιδηρουργείο με 20 φυσερά και του έδωσε για σύζυγο την πανέμορφη Αφροδίτη.

Στο έργο του Σωκράτους και Διονυσίου Περί Λίθων, έργο που αποδίδεται στον Δαμιγέρωντα, η σύζυγος του Ήφαιστου φοράει κόσμημα από χρυσάφι: «Λίθος χρυσόλιθος• ὑγρός, διαυγής, διαφαής, χρυσίζων διαφανής• οὗτος φορούμενος κοσμίους ποιεῖ καὶ ἀγαθοὺς ταῖς γνώμαις, μάλιστα δὲ ταῖς γυναιξὶ φορεῖν συμφέρει• ἐπιχάρασσε οὖν Ἀφροδίτην καὶ τελέσας ἔχε• ποιεῖ δὲ πολλὴν χάριν».

Το όνομα του Ηφαίστου δόθηκε στα Ηφαίστεια όρη, τα γνωστά σήμερα στη γεωλογία ως ηφαίστεια, που με τη σειρά τους βάπτισαν και ολόκληρο κλάδο της, την Ηφαιστειολογία. Είναι προφανές το γιατί οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι κάτω από ένα βουνό που έβγαζε καπνό, φωτιά και επιπλέον βροντώδεις ήχους είχε το σιδηρουργείο του ένας θεός. Για τον ίδιο λόγο, εκτός από το Μόσχυλο (που επί αιώνες εξέπεμπε αναθυμιάσεις), άλλες εκδοχές θέλουν το σιδηρουργείο του Ηφαίστου να «υποκρύπτεται» σε άλλα ηφαιστειογενή μέρη, όπως στην Αίτνα και στον Βεζούβιο. Αντίστοιχος θεός στην ρωμαϊκή μυθολογία είναι ο Vulcanus, ο οποίος είχε τέτοια αποδοχή που εορταζόταν κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου, ημέρα που ονομάστηκε προς τιμήν του Volcanalia.

Οι ξεχωριστές πέτρες που προέκυπταν από ηφαιστειογενή πέτρωματα –όπως τα βράχια της Βωλάξ– είχαν κάτι το θεϊκό. Σταδιακά, όλες οι πέτρες είχαν ιδιαίτερες δυνάμεις, έτσι στο επίκεντρο του αλχημιστικού σύμπαντος βρέθηκαν τα ορυκτά, και ενέπνευσαν διαφόρων ειδών απόκρυφα εγχειρίδια με τον τίτλο Λιθικά, που περιέγραφαν τις μαγικές δυνάμεις των λίθων. Είναι γνωστό πως οι πολύτιμοι λίθοι ήταν ιερό φυλαχτό για τους Ινδούς και τους Χαλδαίους, αλλά και τα ορυκτά στο σύνολό τους δεν είχαν λίγες ιδιότητες: κατά περίσταση, μπορούσαν να απομακρύνουν θηρία και φίδια, να εξασφαλίσουν πολεμικές νίκες και ερωτικές επιτυχίες, και γενικά να ξορκίσουν κάθε κακό.

Λόγω της μεγάλης τους δημοτικότητας, πολλά αρχαία Λιθικά συνδέθηκαν με το όνομα του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, όμως το θέμα απασχόλησε και συγγραφείς σαν τον Διόνυσο τον Περιηγητή, συγγραφέα ενός ομώνυμου, χαμένου πια έργου, και τον Πλίνιο, που κατέγραψε στο Naturalis Historia πολλές σχετικές δοξασίες...

Τον 7ο αι. ο Θεοφύλακτος Σιμοκάττης, συνεχιστής μιας σχεδόν αδιάσπαστης αλχημιστικής παράδοσης συντάσσει, με πηγή τον Αιλιανό και με μορφή πλατωνικού διαλόγου, ένα πολύ παράξενο έργο που επιγράφεται Περί Διαφόρων Φυσικών Απορημάτων και της Επιλύσεως Αυτών. Εδώ, εκτός από τις παράδοξες και θαυμαστές διηγήσεις που ενσωματώνει, ο Σιμοκράττης δεν διστάζει να θέσει και σαφώς αλχημιστικά προβλήματα, όπως: «διατί ο αδάμας δεν καίεται από το πυρ» ή «διατί υπομαλάσσει τον αδάμαντα αίμα τράγειον».

Τον 11ο αι., ο μεγάλος βυζαντινός λόγιος και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) επανέρχεται στο θέμα με μια ειδική πραγματεία Περί Λίθων Δυνάμεως. Στον Ψελλό αποδίδεται επίσης μια αμφισβητούμενη επιστολή στον τότε Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλλάριο, με θέμα το αιώνιο πρόβλημα των αλχημιστών: τη μεταλλαγή απλών μετάλλων σε χρυσάφι. Ο ίδιος όμως, σε μιαν άλλη επιστολή του, όπου παραθέτει καταιγιστικά μαγικές γνώσεις –π.χ. «εικών και τύπος διαβιβάζει την ενέργειαν της μαγείας προς το αρχέτυπον»– διευκρινίζει κατηγορηματικά: «[...] εμοί δε ουδέν των αρρήτων δια την της ψυχής πολυπραγμοσύνην ηγνόηται, και τας μεν μεθόδους απάντων συνέλεξα, ουκ εχρησάμην δε ουδεμιά των αρρητουργιών».

Για την μεταφορά: mix_07.2015