δεισιδαιμονίες

Tην δεκαετία του '90 έγινε αυτή η στιχομυθία:
– Mπάρμπα, αυτό εδώ είναι στάβλος ή κάποιο παλιό σπίτι;
– Σπίτι...
– Kαι γιατί δεν το φτιάχνει κανείς αυτό να μείνει;
– Aααα. Tούτο δω «ακούγεται»!

«Δεν υπάρχει σπηλιά και απλή τρύπα εις τα περίχωρα [...] ακατοίκητος από κάποιο στοιχειό· δεν υπήρχε ζώον ή ερπετόν ή έντομον ή φυτόν μη συνδεόμενον με προλήψεις και δοξασίας. [...] Kαι αυτό δε –το μη ονοματισθέν ακόμη υπό της Eπιστήμης– μικρόν μυγοειδές έντομον του σπιτιού, με τα υψηλά σκέλη, ήτο προσωπικότης εις τον κύκλον των ιδιοτήτων του. Kάθε τρίξιμον πόρτας ή επίπλου, κάθε κίνησις αδικαιολόγητος, κάθε φωνή αγνώστου εις στιγμιαίαν αντίληψιν προελεύσεως, ήσαν δεισιδαιμονικά κέντρα. Πολλάκις ευρισκέ τις σπιτάκι μισοκρημνισμένον και ακατοίκητον· ο δε λόγος της εγκαταλείψεώς του ήτον ότι "ακούεται". Eίναι φράσις δια της οποίας εχαρακτηρίζετο ο τόπος της διαμονής κακοποιού πνεύματος.» [Δ.Γρ. Kαμπούρογλου, 1922]

Για την μεταφορά: mix_07.2015

Μια μικρή αναθύμηση για τις προλήψεις που υπήρχαν στις καθημερινές ασχολίες των γυναικών μέσα στο σπίτι...

Πριν από κάμποσο καιρό διέκρινες στην καθημερινότητα του χωριού διάφορες προλήψεις, κάποιες από τις οποίες θα ισχύουν λογικά ακόμη: το "φτύσιμο" στον κόρφο όταν οι άνθρωποι ακούνε δυσάρεστα γεγονότα ή δυσοίωνες λέξεις· το κακό μάτι, όπου πιστεύουν ότι ένα άτομο μπορεί να "ματιάσει" ένα άλλο, είτε από φθόνο είτε από υπερβολικό θαυμασμό, με αποτέλεσμα ο "ματιασμένος" να νοιώθει άσχημα σωματικά και ψυχολογικά, σαν άρρωστος· το σπάσιμο του καθρέφτη, το χυμένο αλάτι, το πέρασμα κάτω από την σκάλα... συνέχεια...

Mπλέ χάντρες για το μάτιασμα, προγονικά δαχτυλίδια κλεισμένα μέσα σε μικρά ασημένια κουτάκια, σταυρουδάκια... Ένα μικρό post για τα φυλαχτά του χωριού. συνέχεια...

Τα τελευταία χρόνια στο νησί, ίσως να το έχετε παρατηρήσει, θα βρείτε στους εξωτερικούς τοίχους σπιτιών και εκκλησιών διάφορα σχέδια-στολίδια, στην λογική του τατουάζ που κάνουν οι άνθρωποι στο σώμα τους.

Και αν νομίζετε ότι αυτό είναι κάτι που προέκυψε τελευταία στο νησί μας, κάνετε λάθος: Χαράγματα σε σταύλα και περιστεριώνες (βλ. φωτό) βρίσκουμε από πολύ παλιά (στο χωριό μας ήδη από το 1939). Σε φωτογραφίες του 1980 στο βιβλίο του Κουτελάκη βλέπουμε επιγραφές από το σπήλαιο στα Γαστριά. Ο συγχωρεμένος ο Αντώνης ο Ντουντός σχεδίαζε μικρούς σταυρούς με λουλάκι στις πέτρες επάνω από τα παλιά αμπέλια της Καλαμάν. Σπαράγματα αυτών υπήρχαν μέχρι και τη δεκαετία του '90.  συνέχεια...

Mε παρουσία χιλιετιών στη Γη, η ελιά έχει γίνει σύμβολο κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών σο κανένα άλλο δέντρο· έχει τροφοδοτήσει με γόνιμους «καρπούς» τη μυθολογία, τις παραδόσεις, την τέχνη και τη λογοτεχνία.

Σύμφωνα με τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα όποιος ξερίζωνε ελιά καταδικαζόταν σε θάνατο, ενώ δίπλα στην ελιά δεν επιτρεπόταν η φύτευση άλλου δένδρου. συνέχεια...

Από το δώμα του Αγίου Μάρκου (1993)

Mπορεί ο Θεός να μην έχει ανάγκη τα σύμβολα για να ενεργήσει, εμείς όμως τα χρειαζόμαστε... Ο όρος σύμβολο συνδέεται θεολογικά με το ρήμα συμβάλλω που σημαίνει ενώνω δύο πράγματα, αναμειγνύω, συμπλέκομαι, συνάπτομαι. Αυτό σημαίνει ό,τι με την λέξη σύμβολο εννοούμε κυρίως «την συμβολή του ακτίστου με το κτιστό και ότι το σημαίνον δηλοί το σημαινόμενον, το άκτιστον μεταφέρεται στην αισθητή πραγματικότητα με κτιστά ρήματα, εικονίσματα και νοήματα». Η πιο δυνατή ένωση είναι (και εικονογραφικά) το σύμβολο του Σταυρού, γι' αυτό και χρησιμοποιείται συχνότατα στο χωριό ως «φυλαχτό».

Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η τιμή και η προσκύνηση του Σταυρού είναι προσκύνηση του ίδιου του Εσταυρωμένου Χριστού. Ο Σταυρός του Κυρίου είναι το καύχημά μας, το νικηφόρο λάβαρο κατά του μεγαλύτερου εχθρού μας –του διαβόλου– το αήττητο όπλο κατά του κακού. Ο Σταυρός είναι το αντικείμενο της αισχύνης που έγινε η δόξα της Εκκλησίας· το ξύλο της οδύνης και του θανάτου που έγινε «χαράς σημείον» και «ζωής ταμείον». Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί επάνω στο ξύλο του Σταυρού, μαζί με το πανάχραντο σώμα του Κυρίου, ο Χριστός κάρφωσε και τις αμαρτίες μας(«πάντα τα παραπτώματα, εξαλείψας το καθ' ημών χειρόγραφον... προσηλώσας αυτό εν τω σταυρώ»). συνέχεια...

Η εμφάνιση των «βρυκολάκων» στις Κυκλάδες ήταν ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Ας το ψάξουμε περισσότερο, μέχρι εκεί που αφορά το χωριό μας...

Είχαμε ακούσει κάποιες ιστορίες για βρυκόλακες και επανεμφανίσεις νεκρών στον «επάνω κόσμο» και θέλαμε να ψάξουμε όλες αυτές τις δοξασίες. Μετά από πολύ μελέτη –τα στοιχεία δεν είναι πολλά και οι διάφορες ιστορίες δεν φαίνονται «ουσιαστικές»– έπεσε στα χέρια μας ένα βασικό βιβλίο που αφορά το θέμα: Home of Nymphs and Vampires – The Isles of Greece, του George Horton [πρώτη έκδοση: The Bobbs-Merrill Company, 1929]. Το βιβλίο αυτό, των 320 σελίδων και των 25 φωτογραφιών αναφέρεται σε «περίεργα» πλάσματα της Τήνου, της Κρήτης και της Σύρου! συνέχεια...